We mogen best wat vaker afkijken

Om richting te geven aan een verandering heb je een goed verhaal nodig. Zo’n veranderverhaal gaat over het vertrekpunt, de bestemming, de route en het reisgezelschap. Zonder een goed doordacht en doorleefd veranderverhaal raak je al snel de weg kwijt in veranderland. Of je raakt je verandervrienden kwijt. Of allebei. Het gesprek tussen Alice (in Wonderland) en de Cheshire Cat illustreert dit prachtig. Alice vraagt de weg. De kat vraagt waar ze heen wil. Zij zegt dat het niet uitmaakt. De kat antwoord dat je dan elke route kunt nemen.

Ik ben al een tijd gefascineerd door veranderverhalen. En zoals het fascinaties gaat: hoe meer je ergens mee bezig bent, hoe meer je gaat zien. Dat is op zich niet zo interessant. Door mijn fascinatie valt me ook op dat dat veranderverhaal als begrip goed aanslaat. Google er maar eens op. Steeds vaker hoor ik voortrekkers in verandering, ongeacht of het leiders zijn of hun adviseurs, het over hun veranderverhaal hebben. So far so good.

Ik zie ook dat ze overschatten hoe goed hun verhaal in elkaar zit. En ze onderschatten het belang ervan. Met een slecht verhaal ben je nog verder van huis dan zonder verhaal. Slechte verhalen leiden tot teleurstelling en uiteindelijk cynisme. En dat vraagt reparatiewerk, terwijl het opbouwwerk in een verandering al ingewikkeld genoeg is. Liever heb ik dan nog dat er geen verhaal is, want dan is de kans groot dat mensen erom gaan vragen.

M’n nieuwe boek gaat over veranderverhalen. Tien bijzondere bestuurders vertellen hun veranderverhaal en ik laat zien welke veranderversnellers daarin te zien zijn. Ik heb er een afkijkboek van gemaakt. Dat past bij wat we bij de Ambachtsschool belangrijk vinden. Veranderkunde is een praktijkvak, dus dan heb je voorbeelden nodig. Ik heb er veel verzameld. Zo kan je ruim gebruik maken van de ervaring van anderen om de verandering in eigen organisatie tot een succes te maken.

Die veranderverhalen zijn niet alleen inhoudelijk interessant om van af te kijken. Ik heb de bestuurders ook gevraagd hoe zij hun verhaal goed op orde hebben gekregen. De leiderschaplessen die ik daaruit trek kan je ook zien als het ambachtelijke werk dat nodig is om te zorgen dat je niet in bovengenoemd onderschatten en overschatten terecht komt.

Geen van de bestuurders die ik sprak maakt zich er makkelijk vanaf (geen tijd, niet belangrijk, ik snap het zelf, dus dan moeten ‘ze’ het toch ook snappen). Geen van de bestuurders zegt dat ze geen verhaal nodig hebben. In tegendeel, in de kern zeggen ze allemaal juist dat je zonder goed veranderverhaal geen verandering kunt leiden. Daar ben ik blij mee, want daarmee bevestigen ze het belang van het boek. Geen van de bestuurders maakt zijn of haar veranderverhaal in z’n eentje. Dat klinkt vanzelfsprekend, maar dat is het niet. Kijk je preciezer naar wat ze dan doen, dan zie je dat je een verhaal goed op orde krijgt door:

• Samenwerken
• Reflecteren
• Schrijven

Natuurlijk heb je de interviews nodig als je hier meer van wilt weten. Het gaat immers om de voorbeelden. Je wilt weten hoe ze samenwerken, reflecteren en schrijven om echt af te kunnen kijken. Zo kan de praktijk van anderen jouw leerschool zijn. De interviews staan integraal in het boek. Om een idee te krijgen: een van de bestuurders kiest bijvoorbeeld heel bewust om met zo veel mogelijk mensen aan haar veranderverhaal te werken, terwijl de ander dat juist opzettelijk met een select gezelschap van naaste collega’s doet. De een doet dat om haar verhaal beter en breder gedragen te maken, de ander doet dat om eerst met zijn collega-bestuurders op een lijn te komen. Reflecteren gebeurt op andere momenten en ook met andere mensen, vaak zijn dat vertrouwelingen buiten de organisatie. Schrijven werkt weer anders en heeft een ‘dwingende’ kwaliteit omdat je daardoor echt goed tot de kern van je eigen gedachten doordringt.

Vanuit de voorbeelden geef ik je vragen mee om hun praktijk te vertalen naar je eigen situatie. De voorbeelden zijn inspirerend om van af te kijken, maar je kunt ze uiteraard niet letterlijk kopiëren. Elke organisatie en elke verandering is immers anders. Daarom geef ik je steeds afkijkvragen mee. Wanneer je zelf wilt samenwerken om je veranderverhaal goed op orde te krijgen, kijk dan eens naar:

• Met wie werk ik samen of wil ik samenwerken aan mijn veranderverhaal en waarom? 
• Wat is het resultaat van die samenwerking, wat levert deze mij op voor mijn veranderverhaal?
• Wie verbreden mijn zicht en brengen andere perspectieven in, naast wat ik met mijn verandervrienden bespreek?

Kilian Bennebroek Gravenhorst