Ons Tragisch Vakgebied

Schrijvers van romans bevolken tochtige zolderkamertjes, slijten hun dagen in het café, mijmeren over een vrouw (of man), reflecteren op de wereld, filosoferen over menselijke verhoudingen en leven vaker ’s nachts dan overdag. Dat romantische beeld kennen we allemaal. Zou het waar zijn?
Vast staat wel dat er eigenlijk nauwelijks boeken zijn geschreven over mensen op hun werk of met hun werk, nauwelijks boeken over het werk in een fabriek, over de collega’s op kantoor, over hoe bedrijven werken, over hoe productie eigenlijk tot stand komt, over klanten en leveranciers.
Toch zijn er wel een paar hele mooie boeken waar je wat van kan leren als het gaat om hoe organisaties werken, over wat samenwerking is.
Hieronder een selectie. Ik hou me graag aanbevolen voor suggesties voor meer.

Hafid Bouazza, Paravion
Een lyrisch en poëtisch boek over een jongetje dat is opgegroeid in een warme, intieme, analfabete wereld en daar kennismaakt met de verlokkingen van het beloofde land: Paravion. Als hij daar later naar toe gaat zie je prachtig hoe magisch onze westerse wereld kan zijn als je kijkt vanuit een andere geschiedenis. Voor als je iets wilt snappen van de wereld van allochtonen of van de kracht van cultuur.

Jung Chang, Wilde Zwanen
Het levensverhaal van de grootmoeder, de moeder en de schrijfster zelf in het Feodale China, dat van de Culturele Revolutie en van daarna. Zeer ingrijpende veranderingen gaan prachtig gepaard met een onveranderbare onderstroom van hiërarchie, onderdrukking en strakke conventies. Over hoe zelfs culturele revoluties de cultuur maar heel beperkt veranderen.

Willem Elsschot, Lijmen/Het been
Klassieke roman over oplichterij. Via ‘Het Wereldtijdschrift’ weten de ik-figuur en zijn kompaan op heel creatieve wijze allerlei naïeve mensen op te lichten. Niet te verwarren met de strategie van sommige bureaus. Voor wie meer wil weten van gebakken lucht en menselijke motieven.

José Saramago, Het Evangelie Volgens Jezus Christus
Dit boek van de latere Nobelprijswinnaar ontketende fikse rellen in Portugal toen het uitkwam. Aan de vier bekende evangeliën en bestaande apocriefe versies voegt Saramago een versie van het Bijbelverhaal toe vanuit het perspectief van Jezus zelf. Een verrassende kijk die overbekende verhalen in een heel ander daglicht zet. Voor wie wil ervaren dat eenzelfde verhaal vanuit een ander perspectief een heel ander verhaal is.

W.F. Hermans, Onder Professoren
Beroepschagrijn Hermans neemt ons mee naar de Universiteit van Groningen waar hooggeleerde heren elkaar het leven op een weinig verheffende manier zuur maken. Een van de weinige mooie romans waarin het werkende leven centraal staat. En waarin je kunt zien hoezeer inhoudelijke specialisatie een sociale fuik kan worden; je wordt gedwongen jarenlang samen te werken met mensen die je niet kunt luchten of zien. Interessant loopbaanadvies.

Franz Kafka, Verzameld Werk
Geen specifiek boek van deze schrijver die zo verbonden is met zijn thema dat ook zijn hoofdpersoon K. heet. Boeken waarin de hoofdpersoon in realiteiten terecht komt die iedere logica lijken te missen, maar die niettemin zeer reëel zijn. De vervreemding van de bureaucratie en de groeiende complexiteit en anonimiteit is zijn centrale thema. Dermate indringend geschreven dat Kafkaësk een begrip is geworden. Voor wie geïnteresseerd is in wat anonimiteit kan aanrichten.

Philip Metcalfe, 1933
Prachtige beschrijving van de elite van Berlijn in 1933. Het boek is geschreven alsof er daarna niet is gebeurd wat er is gebeurd, alsof het nog steeds 1933 is. Doordat je weet hoe de geschiedenis verder ging, lukt het je als lezer nauwelijks dit te lezen buiten zijn historische context. En dat roept direct de vraag op hoe wij onze eigen tijd zouden kunnen zien als wij de historische ontwikkeling beter zouden begrijpen. Voor wie wil snappen hoe moeilijk processen te doorgronden zijn.

Robert Musil, De Man Zonder Eigenschappen
Het nooit afgemaakte magnum opus van Musil uit het begin van de vorige eeuw. Een zeer actueel en hoogst ironisch en satirisch boek over een ik-figuur die verzeild raakt in de hoogste kringen van de Weense dubbelmonarchie en de vraagstukken van zijn tijd. Een gefragmenteerde hoofdpersoon met interim-principes en schijn-ikken die een bijdrage levert aan het grote jubileum van de Duitse keizer in het jaar dat het imperium instort. Voor wie een eigentijds boek (1780 pagina’s) wil lezen over werkelijkheidszin en mogelijkheidszin.

Thomas Rosenboom, De Nieuwe Man
In Rosenbooms boeken is altijd te lezen hoe hoofdpersonen gaan geloven in hun eigen werkelijkheid en steeds meer doof en blind worden voor de signalen die wijzen op het tegendeel of het daaraan verbonden onheil. In een van de weinige romans over werkende mensen een boek over concurrentie, ambities en moeizame –Groningse- verhoudingen. Voor wie nu eindelijk wil weten wat het verschil tussen een boot en een schip is en over de vreugden en risico’s van ondernemerschap.

C.P. Snow, De Masters
De machtsstrijd die ontstaat aan een van de colleges in Cambridge als bij het sterven van de ‘Master’ verschillende opvolgers zich aandienen. Dit boek geeft een mooi inzicht van wat heel intelligente mensen allemaal kunnen uithalen als een positie met veel status en macht binnen handbereik komt. Ingewikkelde menselijke relaties in de context van werk en met een prijs. Voor wie Machiavelli ook al genieten was.

Tolstoj, Oorlog En Vrede
Prachtig epos over de inval van Napoleon in Rusland. Laat genadeloos zien hoezeer geen van de strijdende veldheren enig overzicht had van wat gaande was en hoezeer besluiten lokaal genomen moeten worden door commandanten die ook het geheel niet konden overzien. Veel persoonlijke drijfveren, toevalligheden, doorslaggevende details, arrogantie en misverstand. Zet grote verhalen over strategie tussen hele dikke haken. Voor wie over betrekkelijkheid van strategie wil leren en over sturing daarvan.

J.J. Voskuil, Het Bureau
Dikste boek ooit en dan nog over werk ook. Voskuil beschrijft zijn werk in een instituut dat zich met volkscultuur bezighoudt. Minutieuze beschrijvingen van small talk, eindeloos gemier van collega’s, veel non-interventiegedrag en tussendoor ook visieontwikkeling op het vakgebied van de volkscultuurkunde. Dertig jaar beschrijving van de organisatie geeft een prachtig zicht op hoe organisaties zich ontwikkelen en stil blijven staan. De eindeloze herhalingen van dialogen zijn voor de een stomvervelend, voor de ander een bron van ironische vreugde en rust. Voor wie iets wil lezen over hoe werken écht gaat.

Richard Yates, Revolutionary Road
In een zeer actuele roman uit 1961 beschrijft Yates de hartstochtelijke pogingen van een jong stel om te ontkomen aan het burgermansbestaan. En hoe ze daar uiteindelijk natuurlijk toch met veel gekibbel en jaloezie in terecht komen. Scherp beeld over hoe mensen elkaar ondanks de beste bedoelingen steeds meer in de weg kunnen zitten en over hoe idealen in de weg kunnen zitten. Heeft niets met werk te maken, maar geeft een mooi inzicht in relaties en communicatie.

Jaap van ’t Hek