Hoezo is het hier onveilig?

Het is maandagmorgen 9.00 uur. Op de agenda van het MT staat maar één onderwerp: de bespreking van de uitslagen van het medewerkerstevredenheidsonderzoek.

Alle ogen zijn gericht op de vrolijk gekleurde staafdiagrammen en taartpunten van de rapportage. De scores zijn niet om over naar huis te schrijven, maar eerlijk gezegd hadden ze na de reorganisatie van het afgelopen jaar niet anders verwacht. De bespreking verloopt kalm, de toon is relativerend. Totdat vraag 67 in beeld komt: ‘Ik werk in een veilig werkklimaat’. De score is een 1,8 op een schaal van 1 tot 5. De MT-leden reageren stuk voor stuk ontzet: “Onbegrijpelijk!”, ‘Zijn ze nou helemaal, we hebben alles zó zorgvuldig aangepakt!”, “Chroom-6 is onveilig en de Groningse bodem, maar hoezo is het hier onveilig?”

Hoezo is het hier onveilig?
De MT-leden versmallen in hun boosheid het woord tot de fysieke kant van onveiligheid. Dat is relevant in een gevaarlijke werkomgeving waar beschermingsmiddelen en een strenge veiligheidscultuur nodig zijn, opdat iedereen zonder letsel de werkdag doorkomt. Maar dat is hier niet aan de orde. Wat dan wel?

Er gaan veel betekenissen schuil in het woord ‘onveiligheid’.
Onveiligheid als typering van een sfeer van roddel en achterklap:
“Het is hier enorm onveilig. Iedereen praat over elkaar en niemand praat met elkaar. Zelfs leidinggevenden doen hieraan mee met al hun oordelen over hun collega’s. Je hoort ze over elkaar praten, maar je ziet dat ze elkaar in het persoonlijk contact ontwijken.”

Onveiligheid als verwijzing naar een onzekere toekomst:
“Het is voor ons in dit proces van reorganisatie erg onveilig geworden. Niemand weet nog wie mag blijven en wie weg moet. En als je mag blijven, moet je nog maar afwachten waar je terecht komt en wat je takenpakket wordt”.

Onveiligheid als aanduiding voor onduidelijkheid door dubbele signalen:
“Met de nieuwe sturingsfilosofie is het voor ons als interne teamcoaches nogal onveilig geworden. Enerzijds krijgen we te horen dat de teams alle ruimte moeten krijgen om zichzelf te ontwikkelen en anderzijds wordt keer op keer benadrukt dat wij de spil van het veranderingsproces zijn waar alles van afhangt. Je hebt geen idee meer wanneer je het hier goed doet.”

Onveiligheid als expressie van een gevoel van oneerlijkheid:
“Het is hier absoluut onveilig. Een collega die hier nog maar een jaar werkt, krijgt nu al promotie, terwijl ik na vijf goede beoordelingen op rij nog geen enkele stap omhoog heb kunnen zetten. Het is blijkbaar belangrijker dat je goed bevriend bent met de directeur, dan dat je jaar in jaar uit puik werk aflevert.”

Het woord ‘onveilig’ is zwaar geworden van al deze betekenissen die het met zich meezeult. Wie zou er niet boos, onrustig of bezorgd zijn als je je werkplek ervaart als niet open, onzeker, onduidelijk of oneerlijk? Als je niet weet welk spel er gespeeld wordt of als de spelregels onduidelijk zijn? Dan wil je wel een 1,8 scoren op de vraag of het werkklimaat veilig is. Dat is dan eigenlijk nog best hoog….

Gebalde woorden dragen met hun extra ballast bij aan groeiend misverstand, oplopende frustratie en conflictescalatie. Wanneer als medewerker dubbele boodschappen ontvangt, raak je in de war en vind je niet gemakkelijk de juiste woorden om aan deze verwarring uitdrukking te geven. En zelfs als je de juiste woorden wel hebt gevonden, dan zeg je die niet zomaar hardop. Dat je de beslissingen niet eerlijk vindt, bijvoorbeeld. Of dat de roddelcultuur je verlamt. Of dat je bang bent voor de toekomst. Dan is ‘onveilig’ een veiliger woord. Een woord dat hard aankomt bij de manager. Die kan zich gemanipuleerd en klemgezet voelen. Want: hoezo is het hier onveilig? Wat doe ik niet goed?’

Het ambacht van ons vak gaat onder andere over het ontrafelen van de verhalen achter de woorden die worden gesproken. We proberen ruimte te maken voor rijkere verhalen die over en weer gehoord kunnen worden. Dat zijn geen verhalen over oorzaak en schuld. Maar verhalen over betekenis en verlangen. En die verhalen zijn er altijd.

Marijke Spanjersberg