Coronaleren

Ik was aan de beurt voor een blogje voor de Ambachtsschool. Of ik inspiratie had?

Ik weet niet hoe het je als lezer vergaat, mijn hoofd loopt nu al een paar weken om van de crisis die Corona heet. De onzekerheid van hoe de gezondheid in Nederland te managen is, de ononverzienbare consequenties voor de economie, de effecten in de rest van de wereld waar soms gekken en populisten domweg in de ontkenning schieten, de vluchtelingenkampen en favela’s die straks haarden van ziekte kunnen worden, de mate waarin Europese eenheid onder druk komt van geldproblemen daar en gierigheid hier.

En dan een blogje over leren?

Edgar Schein heeft ooit in een interview gezegd dat -omdat leren altijd angst en onzekerheid (anxiety) veroorzaakt- er een andere kracht moet zijn die sterker is om dat leren aan te zetten. Hij noemde dat overlevingsangst. Anders gezegd, als de overlevingsangst maar groot genoeg is, overwin je je leerangst.

En dat zie je zo mooi in deze tijd. Onze overlevingsangst is door dat kleine pestvirus flink aangezet. Opeens worden er hobbels genomen die al jaren te hoge drempels vormden om het eens te proberen. Voorbeeld: videoconferencing en webinaren. Nu de angst voor besmetting hoog is, gaan opeens heel veel mensen de digitale communicatiesnelweg op. Het hele onderwijs is binnen een paar dagen overgestapt op online. Talloze overleggen waar we vroeger toch echt voor bij elkaar kwamen, gaan nu -met horten en stoten- vanaf de keukentafel. Overal ontstaan initiatieven, innovaties, doorbraken. De oude reflexen zijn opeens niet goed genoeg meer, in veertien dagen tijd ontwikkelt zich een nieuwe moraal.

We leren dat het een lieve lust is, we veranderen tegen de klippen op. Ook diep ingesleten gewoonten als handen schudden blijken we in no time te kunnen afleren.

Leuk hoor zo’n Ambachtsschool waarin we zorgvuldig en geduldig werken aan handelend reflecteren, waarin we graag werken aan een veilig leerklimaat en vergevingsgezindheid voor de traagheid waarin veranderen -nu eenmaal- vaak gaat.

Leuk ook dat we (Leike van Oss en ik) dezer dagen een boek uitbrengen over Onmacht; over het vastlopen van een tijdperk, over de onmacht die daarbij hoort omdat niks meer gaat zoals je zou willen, omdat je onvermogend bent om grip te krijgen op je onvermogen. Is dit boek nu precies goed in deze tijd? Ik denk van wel. De verandering die we beschrijven gaat alleen wel heel erg snel nu. 

Johan Stekelenburg was ooit voorzitter van de FNV en rond onderhandelingen deed hij de eindeloos geciteerde uitspraak “onder druk wordt alles vloeibaar”.

Het lijkt een waarheid als een koe, ook in dezer dagen vol druk. En tegelijk zeggen de natuurkundigen dat dit klipklare onzin is: onder druk wordt alles vast!

Spannende tijden, vloeibaar of vast, hoe kijken we er over een tijd op terug?

Jaap van ‘t Hek